Gnathostomata (classificação filogenética)

O objetivo desta página é apresentar uma árvore filogenética de Gnathostomata (Gnatostomes, ou Jawed Vertebrates), ou seja, um cladograma destacando as relações de parentesco existentes entre seus diferentes grupos (ou taxa), como as últimas análises reconhecidas oferecem. Essa é apenas uma possibilidade, e os principais debates que permanecem na comunidade científica são brevemente apresentados a seguir, antes da bibliografia.

Árvore filogenética

O cladograma apresentado aqui pretende ser consistente com as últimas análises publicadas e acessíveis. Não é necessariamente consensual, podendo sempre consultar a bibliografia indicada no final do artigo.

O símbolo ▲ refere-se à parte imediatamente superior da árvore filogenética dos seres vivos. O sinal ► refere-se à classificação filogenética do grupo considerado. Qualquer nó da árvore com mais de dois ramos mostra uma indeterminação da filogenia interna do grupo considerado.

Os hábitos tipográficos de botânicos e zoólogos são diferentes. Aqui, para facilitar a leitura, e em alguns grupos atuais que se enquadram nos dois domínios tradicionais, os nomes dos táxons superiores ao gênero são todos escritos em caracteres retos, os nomes dos gêneros ou espécies em itálico.

Após um táxon , seu período de aparecimento, quando conhecido, pode ser indicado pela seguinte legenda: ( Plé ): Pleistoceno  ; ( Pli ): Plioceno  ; ( Mio ): Mioceno  ; ( Oli ): Oligoceno  ; ( Eoc ): Eoceno  ; ( Pal ): Paleoceno  ; ( Cre ): Cretáceo  ; ( Jur ): Jurassic  ; ( Tri ): Triássico  ; ( Per ): Permiano  ; ( Car ): Carbonífero  ; ( Dev ): Devoniano  ; ( Sil ): Siluriano  ; ( Ord ): Ordoviciano  ; ( Camb ): Cambriano  ; ( Edi ): Ediacaran . Para obter mais precisão, se possível, ( - ): inferior; ( ~ ): médio; ( + ): superior.


└─o Gnathostomata ├─o Antiarcha ou Antiarchi (éteint) └─o ├─o Arthrodira (éteint) └─o Acanthodii (éteint) (paraphylétique) └─o Chondrichthyes └─o Osteichthyes ├─o Actinopterygii └─o Sarcopterygii ├─o │ ├─o Onychodontiformes (éteint) │ └─o Coelacanthimorpha ou Actinistia └─o Rhipidistia ou Choanata ├─o Dipnomorpha │ ├─o Porolepiformes (éteint) │ └─o Dipnoiformes │ └─o Dipnoi └─o Tetrapodomorpha ├─o Rhizodontiformes (éteint) └─o Osteolepiformes (paraphylétique) └─o Stegocephalia (paraphylétique) └─o ├─o Temnospondyli (paraphylétique) │ └─o Lissamphibia └─o ├─o Embolomeri (éteint) └─o ├─o Seymouriamorpha (éteint) └─o ├─o Lepospondyli (éteint) └─o Cotylosauria ├─o Amniota └─o Diadectomorpha (éteint) Árvore desenvolvida └─o Gnathostomata ├─o Antiarcha ou Antiarchi (éteint) │ ├─o Silurolepidae (éteint) │ └─o │ ├─o │ │ ├─o Yunnanolepidae (éteint) │ │ └─o Chuchinolepidae (éteint) │ └─o │ ├─o Minicrania (éteint) │ └─o Antiarchiformes (éteint) │ ├─o Sinolepidae (éteint) │ └─o │ ├─o Asterolepidoidei (éteint) │ │ ├─o Asterolepidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Pterichthyodidae (éteint) │ │ └─o Asperaspis (éteint) │ └─o Bothriolepidoidei (éteint) │ ├─o Microbrachiidae (éteint) │ └─o │ ├─o Dianolepis (éteint) │ └─o Bothriolepidae (éteint) └─o ├─o Brindabellaspida (éteint) └─o ├─? Antactaspidae (éteint) ├─? Stensioellidae (éteint) ├─? Paraplesiobatidae (éteint) ├─? │ ├─o Rhenanida ou Asterosteidae (éteint) │ └─o Acanthothoraci (éteint) │ ├─o Weejasperaspididae (éteint) │ └─o Palaeacanthaspidae (éteint) ├─o │ ├─o Macropetalichthyidae (éteint) │ └─o Ptyctodontidae (éteint) └─o ├─o │ ├─o Phyllolepididae (éteint) │ └─o Arthrodira (éteint) │ ├─o Actinolepina (éteint) │ │ ├─o Wuttagoonaspidae (éteint) │ │ └─o Actinolepidae (éteint) │ └─o │ ├─o Phlyctaenioidei (éteint) │ │ ├─o Holonematidae (éteint) │ │ └─o Phlyctaeniina (éteint) │ │ ├─? Williamsaspidae (éteint) │ │ ├─o Groenlandaspididae (éteint) │ │ └─o Phlyctaeniidae (éteint) │ └─o Brachythoraci (éteint) │ ├─o Heterosteidae (éteint) │ └─o Coccosteina (éteint) │ ├─o Buchanosteoidea (éteint) │ │ ├─o Goodradigbeonidae (éteint) │ │ └─o Buchanosteidae (éteint) │ └─o │ ├─o Gemuendenaspidae (éteint) │ └─o │ ├─o Homosteiidae (éteint) │ └─o │ ├─o Brachydeiroidea (éteint) │ │ ├─o Leptosteidae (éteint) │ │ └─o Brachydeiridae (éteint) │ └─? Eubrachythoraci (éteint) │ ├─o Coccosteoidea (éteint) │ │ ├─? Pholidosteidae (éteint) │ │ ├─o Coccosteidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o │ │ │ ├─? Plourdostenidae (éteint) │ │ │ └─o Torosteidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─? Incisoscutidae (éteint) │ │ └─o Camuropiscidae (éteint) │ └─o Dinichthyoidea (éteint) │ ├─o Leiosteidae (éteint) │ ├─o Dinichthyidae (éteint) │ ├─o Trematosteidae (éteint) │ └─o Titanichthyoidea ou Aspinothoracida (éteint) │ ├─o Rachiosteidae (éteint) │ ├─o Pachyosteidae (éteint) │ ├─o Titanichthyidae (éteint) │ ├─o Bungartiidae (éteint) │ ├─o Selenosteidae (éteint) │ └─o Mylostomatidae (éteint) └─o Eugnathostomata ├─? Lupopsyrus (éteint) └─o ├─o Culmacanthidae (éteint) ├─o │ ├─o Tetanopsyridae (éteint) │ └─o Diplacanthidae (éteint) ├─o │ ├─o Climatiida (éteint) │ │ ├─o Gyracanthidae (éteint) │ │ └─o Climatiidae (éteint) │ ├─o Ptomacanthus (éteint) │ └─o │ ├─o Kathemacanthus (éteint) │ └─o │ ├─o Brochoadmones (éteint) │ └─o Chondrichthyes └─o Teleostomi ├─o │ ├─o Ischnacanthiformes (éteint) │ │ ├─o Poracanthodidae (éteint) │ │ └─o Ischnacanthidae (éteint) │ └─o │ ├─o Euthacanthidae (éteint) │ └─o │ ├─o Cassidiceps (éteint) │ └─o Acanthodiformes (éteint) │ ├─o Mesacanthidae (éteint) │ └─o │ ├─o Cheiracanthidae (éteint) │ └─o Acanthodidae (éteint) └─o ├─o Dialipina (éteint) └─o ├─o Ligulalepis (éteint) └─o Osteichthyes ├─o Actinopterygii └─o Sarcopterygii ├─o Meemannia (éteint) └─o ├─o Psarolepis (éteint) └─o ├─o │ ├─o Onychodontiformes ou Onychodontia (éteint) │ └─o Coelacanthimorpha ou Actinistia │ ├─o Miguashaidae (éteint) │ └─o │ ├─o Diplocercidae (éteint) │ └─o │ ├─? Euporosteidae (éteint) │ ├─o Hadronectoridae (éteint) │ └─o │ ├─o Rhabdodermatidae (éteint) │ └─o │ ├─o │ │ ├─o Spermatodus (éteint) │ │ └─o Sassenia (éteint) │ └─o │ ├─o Laugiidae (éteint) │ └─o │ ├─o Whiteiidae (éteint) │ └─o Coelacanthiformes │ ├─o Coelacanthidae (éteint) │ └─o Latimerioidei │ ├─o Mawsoniidae (éteint) │ └─o Latimeriidae └─o Rhipidistia ou Choanata ├─o Styloichthys (éteint) └─o ├─o Dipnomorpha │ ├─o Porolepiformes (éteint) │ │ ├─o Porolepidae (éteint) │ │ └─o Holoptychidae (éteint) │ └─o Dipnoiformes │ ├─o Powichthyidae (éteint) │ └─o │ ├─o Youngolepidae (éteint) │ └─o Dipnoi └─o Tetrapodomorpha ├─o Kenichthys └─o ├─o Rhizodontida ou Rhizodontiformes (éteint) │ ├─o Gooloogongia (éteint) │ └─o │ ├─o Notorhizodon (éteint) │ ├─? Sauripteridae (éteint) │ └─o Rhizodontidae (éteint) └─o Osteolepidida ou Osteolepiformes (paraphylétique) ├─o Osteolepididae (éteint) ├─o Thysanolepidae (éteint) └─o ├─o Megalichthyidae (éteint) └─o ├─o Medoevia (éteint) └─o ├─o Canowindridae (éteint) └─o ├─o Gyroptychius (éteint) └─o ├─o Tristichopteridae (éteint) └─o Elpistostegalia ou Panderichthyida (éteint) (paraphylétique) ├─o Parapanderichthys (éteint) ├─o Panderichthyidae (éteint) └─o ├─o Elpistostegidae (éteint) └─o ├─o Livoniana (éteint) └─o Stegocephalia (paraphylétique) ├─o Elginerpetonidae (éteint) └─o ├─o │ ├─o Ventastega (éteint) │ └─o Metaxygnathus (éteint) └─o Tetrapoda s.l. ├─o Acanthostegidae (éteint) └─o ├─o Ichthyostegidae (éteint) └─o ├─? Sinostega (éteint) └─o ├─? Densignathus (éteint) └─o ├─o Hynerpeton (éteint) └─o ├─o Tulerpeton (éteint) └─o ├─o Colosteidae (éteint) └─o ├─o Crassigyrinidae (éteint) └─o ├─o Whatcheeriidae (éteint) └─o ├─? Baphetoidea (éteint) │ ├─o Spathicephalidae (éteint) │ └─o Loxommatidae ou Baphetidae (éteint) └─o ├─o │ ├─o Eucritta (éteint) │ └─o Temnospondyli (paraphylétique) │ └─o Lissamphibia └─o ├─o Caerorhachis (éteint) └─o ├─o │ ├─o Eoherpetontidae (éteint) │ └─o Embolomeri (éteint) │ ├─o Anthracosauridae (éteint) │ └─o │ ├─o Proterogyrinidae (éteint) │ └─o │ ├─o Eogyrinidae (éteint) │ └─o Archeriidae (éteint) ├─? Tokosauridae (éteint) ├─? Chroniosuchidae (éteint) └─o ├─o Gephyrostegidae (éteint) └─o ├─o Solenodonsauridae (éteint) └─o ├─o Seymouriamorpha (éteint) │ ├─o Urumqia (éteint) │ ├─o Utegenia (éteint) │ ├─o Kotlassiidae ou Bystrowianidae (éteint) │ └─o │ ├─o Discosauriscidae (éteint) │ └─o │ ├─o Ariekanerpeton (éteint) │ └─o Seymouriidae (éteint) └─o ├─o │ ├─o Westlothiana (éteint) │ └─o Lepospondyli (éteint) └─o Cotylosauria ├─o Amniota └─o Diadectomorpha (éteint) ├─? Tseajaiidae (éteint) └─o ├─o Limnoscelidae (éteint) └─o Diadectidae (éteint)  


Debate científico sobre a filogenia dos Gnathostomata

A filogenia dos grupos atuais de Vertebrados com mandíbulas é o assunto de um quase consenso: caráter parafilético de Peixes e Répteis , monofilia e parentesco dos grupos atuais: Chondrichthyans, Actinopterígios, Sarcopterígios e, dentro destes, Tetrapodes, Lissanfíbios, Tartarugas, Lepidosaurians, Archosaurians, Birds dentro deles, Mammals. Os Crossopterígios explodiram, revelando o parentesco mais próximo dos Tetrápodes com os Dipneus em vez dos Celacantos.

É o lugar dos grupos fósseis que ainda levanta a questão de forma muito ampla. Então é

Sobre estes dois últimos pontos, seguimos a opinião defendida recentemente por Marcello Ruta, contra a representada por Michel Laurin, resumida a seguir.


Tree of Terrestrial Vertebrates de acordo com M. Laurin em The Tree of Life Web Project 2008 └─o Stegocephalia (paraphylétique) ├─o Elginerpeton (éteint) └─o ├─o │ ├─o Metaxygnathus (éteint) │ └─o Ventastega (éteint) └─o ├─o Acanthostega (éteint) ├─o Ichthyostega (éteint) └─o ├─o Hynerpeton (éteint) └─o ├─o Tulerpeton (éteint) └─o ├─o Crassigyrinus (éteint) └─o ├─o Baphetidae (éteint) └─o ├─o Colosteidae (éteint) └─o ├─o Temnospondyli (éteint) └─o ├─o Whatcheeria (éteint) └─o ├─o Gephyrostegidae (éteint) ├─o Embolomeri (éteint) └─o ├─o Seymouriamorpha (éteint) └─o ├─o Westlothiana (éteint) └─o Tetrapoda ├─o Amphibia (= Lepospondyli (paraphylétique)) │ ├─o │ │ ├─o Adelogyrinidae (éteint) │ │ └─o Aistopoda (éteint) │ └─o │ ├─o Nectridea (éteint) │ └─o │ ├─o Microsauria (éteint) (paraphylétique) │ └─o │ ├─o Lysorophia (éteint) │ └─o Lissamphibia └─o Reptiliomorpha ├─o Solenodonsaurus (éteint) └─o ├─o Diadectomorpha (éteint) └─o Amniota   Árvore simplificada de Sarcopterygii de acordo com Steyer 2009 └─o Sarcoptérygiens ├─o Cœlacanthes ├─o Dipneustes └─o Tétrapodomorphes ├─o Eusthenopteron (éteint) └─o ├─o Panderichthys (éteint) └─o ├─o Elpistostege (éteint) └─o ├─o Tiktaalik (éteint) └─o Tétrapodes ├─o Acanthostega (éteint) └─o ├─o Ichthyostega (éteint) └─o ├─o Crassigyrinus (éteint) ├─o Spathicephalus (éteint) └─o ├─o │ ├─o Balanerpeton (éteint) │ └─o Temnospondyles │ ├─o │ │ ├─o Saharastega (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Eryops (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Nigerpeton (éteint) │ │ └─o Edingerella (éteint) │ └─o │ ├─o │ │ ├─o Doleserpeton (éteint) │ │ └─o Amphibamus (éteint) │ └─? Lissamphibiens └─o ├─o Lépospondyles │ ├─o Ophiderpeton (éteint) │ └─o │ ├─o Diplocaulus (éteint) │ └─o │ ├─o Microbrachis (éteint) │ └─o │ ├─o Brachydectes (éteint) │ └─? Lissamphibiens ├─o Anthracosaures (éteint) ├─? Seymouriamorphes (éteint) └─o ├─? Seymouriamorphes (éteint) ├─o Diadectomorphes (éteint) └─o Amniotes  

Origens

Apêndices

Artigos relacionados

links externos